Op het terrein van Dennenoord is een mortuarium, met een obductieruimte. Tot omstreeks 2005 wordt nog van het mortuarium gebruik gemaakt. De obductieruimte is al tien jaar eerder gesloten. Het gebouw, en de obductiekamer roepen associaties op bij een ieder en zeker bij degenen die hier (een)geschiedenis hebben liggen.

Voordat het zover is wordt er met ervaringsbetrokkenen gesproken. Interviews worden opgenomen en het pand krijgt van binnen een fikse schoonmaakbeurt. Veel hoeft er qua inrichting t.a.v. de expositie niet te gebeuren… Het lijkt alsof het inventaris en gereedschap niet is aangeroerd sinds de laatste obductie.

In beeld en geluid doen mw. Botter, die in de jaren 50 al verpleegster was, en Henk Miske, chauffeur op het terrein, verslag van hun belevenissen met het mortuarium. Verder zijn er talloze instrumenten en andere materialen aanwezig in de nog authentieke ‘snijkamer’. De koelruimtes, oude bouwtekeningen en een lijk-vervoerkar roepen bij velen herinneringen wakker.

Ook horen we van talloze bezoekers dat hen ‘kennissen’ die voor hun opleiding een obductie hebben moeten bijwonen, gruwelden bij het idee om deze tentoonstelling te bezoeken. Blijkbaar heeft deze plek voor velen een hele nare herinnering.

Foto’ s Monique Huizer

Gebouw E022, Mortuarium. Het gebouw met bijbehorende begraafplaats is gelegen achter op het terrein, tegen de de bosrand aan. 

De baar in de aula, tevens een ruimte in het Mortuarium. Bijzonder: de vorm van een kist is verwerkt in de leistenen vloer.

Een labelkaartje t.b.v. een overledene.

Ontwerp uit 1943 t.a.v. een nieuw ‘ lijkenhuis’ (die er overigens nooit gekomen is.

Interview met zuster Botter over o.a. het Mortuarium en haar gebeurtenissen.

De Bijbel kan uiteraard niet ontbreken in de van oorsprong gereformeerde instelling.

De koelcel (drie deuren in een grote koelcel) die tot 2010 dienst gedaan heeft.

Deur t.a.v. de koelcel geopend met brancard.

Een aflegkoffer, zoals deze op elke afdeling aanwezig was. De inhoud bestaat uit alle benodigdheden die men gebruikt bij het afleggen. (Incl. nachtpon/pyjama)

Nachtpon uit de aflegkoffer. Het moest lijken of iemand in slaap was, vandaar de nachtkleding.

Nabootsing van een patholoog-anatoom in actie, tijdens een obductie.

Benodigdheden.

Aantekeningenbord.

Obductieruimte.

Ontleedtafel in de obductieruimte.

Obductieruimte.

Verbandkoffer.

Verbandkoffer.

Overizicht van inhoud in verbandkoffer.

Weegschaal.

Lesmateriaal anatomie.

Obductieruimte.

Obductieruimte.

Detail van de patholoog-anatoom in actie.

Gereedschap t.b.v. een obductie.

Werkbank.

Gereedschap t.b.v. een obductie.

Weeginstrumenten.

Werkkleding.

Glazen flessen t.b.v. hersens op sterk water.

Entree naar obductieruimte.

Koelcel met drie plaatsen.

Grafsteen, begraafplaats Dennenoord.

Detail grafsteen begraafplaats Dennenoord.

Onderstaand formulier met wetenswaardigheden kon men bij vertrek meenemen:

Begraafplaats Dennenoord:

†

†  Begrafenissen hebben van 1896 t/m 1955 plaatsgevonden.

†  Meer dan 1500 patiënten, medewerkers, verwanten en enkele kinderen werden op de begraafplaats van Dennenoord begraven.

†  Anno 1905 – 2 lijkopeningen.

†  Indien een patiënt overlijdt, dan wordt hij afgelegd in het paviljoen, en opgebaard in de lijkenkamer bij de begraafplaats. De paviljoenen hebben geen opbaarruimte. 

†  Dennenoord had een eigen `begraafploeg’ gevormd; enkele mannen `in het zwart’ reden voor de begrafenisdienst het lijk op een hiervoor toegerust wagentje naar het Economiegebouw. In dit gebouw werd de dienst gehouden, waarna de overledene naar de begraafplaats werd gereden.

†  Begrafenissen vinden soms plaats in aanwezigheid van enkele familieleden; zelden zijn er meer dan 10 personen aanwezig, maar het komt ook voor dat er niemand is.

†  Tijdstip van de begrafenis is meestal half twee ’s middags.

†  Er wordt meestal gekozen voor de goedkoopste kist, tenzij de familie anders bepaalt en betaalt.

†  Anno 1910 kost een vurenhouten kist fl. 7, = (€ 3,18) en een eikenhouten kist tussen                de fl. 12, =  (€ 5,45) en de fl. 18, = (€ 8,18) afhankelijk van houtdikte en montuur. Een vurenhouten lijkkist voor een kind van 8 tot 12 jaar kost fl. 4, =                (€ 1,81) en een eikenhouten kist kost fl. 7, = (€ 3,18).  Voor het delven van een graf wordt in 1910 fl. 0, 40 (€ 0,18) in rekening gebracht.

†  In den beginne: Wie achter op het grondgebied van Dennenoord verblijft, maakt een gerede kans om ook op de daar aanwezige begraafplaats te worden begraven. 

†  Anno 1912 – uitbreiding van de begraafplaats met 800 m^2. 

†  Anno 1918 – de “Spaanse griep” eist veel slachtoffers. Met name in november van dat jaar vinden er nagenoeg dagelijks en op een aantal dagen zelfs meerdere begrafenissen plaats. Er worden in deze maand 28 patiënten begraven.

†  In de laatste oorlogsjaren neemt het aantal begrafenissen op Dennenoord sterk toe. De leefomstandigheden verslechteren. TBC, Dysenterie en Difterie zijn veelal de doodsoorzaak. 

†  Tot in de jaren 90 werden er obducties uitgevoerd in de obductie ruimte.

†  Het was vanouds een verplichting dat een assistent van het paviljoen, waar de patiënt verbleef, de obductie bijwoonde.

†  De hersenen en het ruggenmerg gingen voor verder onderzoek naar de Valeriuskliniek in Amsterdam.

†  Éénmaal per jaar kwam een deskundige langs om de pathologie te bespreken.

†  In 1955 heeft de laatste begrafenis plaatsgevonden, daarna nog enkele met speciaal verkregen toestemming.

†  Tot 2010 is de koeling van het Mortuarium in bedrijf geweest. Met name t.b.v. “Enk” bewoners.

†  Anno 2012 – Het niet langer in dienst zijnde mortuarium met haar aula en obductie ruimte,  mag  gebruikt gaan worden door de werkgroep Erfgoed, voor haar depot en om thema exposities te organiseren voor het publiek.

†  In 2012 bedraagt de oppervlakte van de begraafplaats 8000 m² en is besloten om de begraafplaats zo goed als mogelijk, in oude ere te herstellen. Lentis Vastgoed is reeds begonnen met deze schone taak.

†

(Bron: Rense Schuurmans)

Bezoekers van de tentoonstelling brengen naast verhalen ook artefacten mee uit een soms ver verleden. Zo ook een dubbele fluit, waarop de verple(e)g(st)er blies wanneer een patiënt was ontvlucht of teruggevonden.

Anno 2012 – Het niet langer in dienst zijnde mortuarium met haar aula en obductie ruimte,  mag  gebruikt gaan worden door Erfgoed Lentis, voor haar depot en om thema exposities te organiseren voor het publiek.