Lentis Magazine, 3-2022
Herdenking brand Salem: een terugblik
Op maandag 24 oktober 2022 om 10.30 uur werd in Wagenborgen de Salemramp herdacht aan de voet van het Salem-monument op de Algemene begraafplaats van Wagenborgen. Tijdens deze herdenking werden de namen van de slachtoffers genoemd. 24 oktober, was het 52 jaar geleden dat het vrouwenpaviljoen Salem in Groot Bronswijk afbrandde. Johan Oostinga sprak namens de Raad van Bestuur tijdens de herdenkingsbijeenkomst.
‘Het is zaterdag 24 oktober 1970. Wagenborgen is volop bezig met de bazaar voor de voetbalvereniging als een patiënte van Groot Bronswijk een gordijn in de brand steekt uit ongenoegen. Het gordijn hangt in vrouwenpaviljoen Salem, vat vlam en het paviljoen staat in brand. Er wonen dan 119 vrouwen in Salem.
Door de inzet van personeelsleden, bewoners van Wagenborgen en de brandweerkorpsen zijn vele levens gered. Desondanks zijn 16 mensen door de brand overleden. Zeven mensen komen om in de rook, 9 mensen overlijden niet lang daarna.
Een paar dagen later werden onder grote belangstelling 6 slachtoffers, na een dienst van gedenken in de kerkzaal in het Recreatiegebouw van Groot-Bronswijk, op de Algemene Begraafplaats begraven. Anderen werden begraven in de woonplaats van herkomst. Het monument waar we nu staan, is ter nagedachtenis aan alle slachtoffers.
Oktober is de maand van de geschiedenis en staat dit jaar in het teken van ‘rampen’. Deze ramp is nu 52 jaar geleden. Ik was toen bijna 1 jaar oud. In de voorbereiding op deze herdenking heb ik enkele artikelen gelezen, diverse beelden bekeken en met drie mensen gesproken, waaronder Anne Koopmans en Els de Vries. Els vertelde dat zij nog precies weet wat ze aan het doen was toen de brand ontstond. Els was op de bazaar, net als vele anderen. Ik heb beeldmateriaal gezien waarin diverse mensen, net als Els , ook nog heel exact weten wat ze deden toen de ramp zich voltrok en hoe ze de nacht en de opvolgende zondag hebben doorgebracht.
Bij extreme bijzonderheden weten we vaak nog wat we deden. Dat de brand in Salem zo’n gebeurtenis was, is evident.
De brand heeft ervoor gezorgd dat de eisen aan de bouw zijn aangepast, gelukkig maar. Denk aan materiaalkeuze, laagbouw en meer kleinschalig bouwen. Daarmee is er, hoe moeilijk ook, in ieder geval geleerd.
Maar dat is niet het enige. In Wagenborgen woonden destijds meer dan 1.000 mensen in Groot Bronswijk, toen ongeveer net zo veel als in Wagenborgen zelf. Els vertelde dat de mensen van Groot Bronswijk opgingen in het dorp, het was heel gewoon om zo samen te leven. Er was een grote gemeenschapszin. Hun aanwezigheid binnen Wagenborgen wordt door menigeen nog steeds als een gemis ervaren. Dat aspect, heel gewoon samenleven, is voor mij een heel belangrijk inzicht. De huidige zorg staat voor een groot vraagstuk: “Hoe kunnen we iedereen helpen die dat nodig heeft terwijl er steeds minder mensen in de zorg werken?” Ik denk dat een belangrijk deel van de oplossing zit in het weer meer verweven van de zorg in de dorpen en gemeenschappen en het samen te doen, heel normaal. Naast de aanpassingen in de bouw is dit voor mij misschien wel het belangrijkste inzicht naar aanleiding van de verschrikkelijke brand in Salem op 24 oktober 1970.’
