Het Noorder Sanatorium te Zuidlaren

Geschiedenis en architectuur van een psychiatrisch monument

Uitgave: 1994

Door Jan Hein Furnee, Jan H.G. Jonkman
Redactie: Drs. M.G. Hopman, Pharma Bio-Research Int. B.V. Zuidlaren
Vormgeving en Omslagontwerp J.J.R. Vegter bNO, Groningen
Lithografie en f.c. digitalisatie Letter en Lijn, Groningen
F.c. digitalisatie De Poel & Co. Groningen
Druk Waanders Drukkers, Zwolle

Het Noorder Sanatorium wordt de laatste jaren erkend als 1 van de mooiste jonge monumenten in de provincie Drenthe. Het gebouw werd in 1935 opgeleverd naar een ontwerp van de Groningse architect Egbert Reitsma (1892-1976) en is vooral bekend vanwege zijn markante ligging langs 1 van de toegangswegen naar het dorp. Omgeven door een prachtige tuin rijst het ‘ blauwe paviljoen’ met zijn kubistische torengebouw en brede vleugels aan weerszijden boven de majestueuze vijver uit.

Het Noorder Sanatorium heeft een veelbewogen geschiedenis. Oorspronkelijk bedoeld als een zogenaamde ‘ open afdeling’, geldt het gebouw als een belangrijk monument voor het voorzichtig veranderde klimaat in de Nederlandse psychiatrische inrichtingen tijdens de eerste helft van deze eeuw. In de oorlogsjaren was het sanatorium door het Duitse leger bezet, terwijl het na de bevrijding zelfs korte tijd functioneerde als districtsgevangenis voor ‘ politieke delinquenten’ uit de regio. Toen er in 1988 plannen bleken te bestaan om op deze locatie een groot hotel te bouwen, werd het gebouw ternauwernood van de slopershamer gered door Pharma Bio-Research International B.V., een research instituut dat zich bezighoudt met geneesmiddelenonderzoek.

In dit boek wordt op basis van diverse archieven, persoonlijke interviews en zeer veel fotomateriaal de geschiedenis van het gebouw en zijn bewoners opnieuw tot leven gewekt.
De verschillende kunsthistorische aspecten van het gebouw en de tuin komen in aparte hoofdstukken uitgebreid aan de orde.