Heymanshuis 1962 – 1972

HEYMANSHUIS
1962 – 1972

10 jaar HEYMANSHUIS . . . . .

De foto in de recreatiezaal van het Heymanshuis werd gemaakt door de Deense fotograaf Svend Munk van het fjord te Roskilde, ongeveer 10 km ten noorden van het stadje Roskilde. Dit stadje ligt 30 km ten oosten van Kopenhagen en heeft een rijke geschiedenis. Het was de oorspronkelijke hoofdstad van Denemarken en heeft in de 11e eeuw de aanvallen van de Noren doorstaan dank zij de in het fjord aangebrachte verdedigingswerken.

Het fjord werd gebarricadeerd met tot zinken gebrachte vikingschepen. Deze schepen zijn gelicht en te bezichten in het museum te Roskilde.
De foto is van een zodanige kwaliteit dat hij ongeveer een honderd jaar mee kan.
Er bestaat van deze opname slechts één afdruk.
Ter gelegenheid van de officiële opening op 8 maart 1963 werd deze foto geschonken door het architectenbureau van Tijen, Boom en Posno te Rotterdam en het aannemersbedrijf Gebrs. Trebbe te Enschede.
8 Maart 1963 was voor de bewoners van het Heymanshuis en het bestuur van de Stichting een zeer belangrijke datum. De officiële opening geschiedde door de toenmalige burgemeester van Groningen, de heer J. Tuin.
De overdracht van het gebouw door de Nederlandse Centrale voor Huisvesting van Bejaarden (N.C.H.B.) aan het Stichtingsbestuur vond plaats bij monde van de toenmalige vice-voorzitter van de N.C.H.B., de heer G. Fris.
Wijlen de heer H. Niezen aanvaardde namens het Stichtingsbestuur het Heymanshuis.

Uit de archiefstukken blijkt dat de dag na de officiële opening een grote feestdag voor de bewoners was.
Bij het 2e kopje koffie werd een banketbakkerskoekje (van het betere genre) gepresenteerd, terwijl 2 x een glaasje werd geschonken.
Er waren schijnbaar te weinig glazen want er werden 60 bowlglazen en eveneens 60 limonadeglazen gehuurd.
Aan alles was gedacht, zelfs aan de soort sigaren:
200 stuks Agio-Ritmeester-Willem II à 33 cent, terwijl zelfs het tijdstip van het luchten van de zaal was vastgelegd.
Uit dit alles blijkt de grote aktiviteit van het toenmalige bestuur.

De feestavond werd verzorgd door Rie Stijkel – v.d. Wal en Willy Weits.
Het stuk ”de mijmeringen in mijn keukentje” zal wel aangeslagen zijn evenals het optreden van een personeelsgroepje met ”Catootje”.

Aan de officiële opening was reeds een andere belangrijke datum voorafgegaan.
Op 11 oktober 1961 vond de eerste steenlegging plaats door de burgemeester van Groningen, de heer J. Tuin.

Voor dat het Heymanshuis tot stand kwam was er door het bestuur der Stichting een indrukwekkende hoeveelheid werk verzet. Bij het doorbladeren van de archiefstukken vanaf de oprichting der Stichting tot de officiële opening van het Heymanshuis krijgt men steeds meer respect voor het toenmalige bestuur en vooral voor hun voorzitter en secretaris, resp. wijlen de heer H. Niezen en de heer F.J. Stinissen.
Met veel elan en doorzettingsvermogen hebben zij het werk aangevat. Zij legden contacten met vele instanties en reeds bestaande bejaardentehuizen in de provincie Groningen en daar buiten.

Wie waren toch die mensen, die het de moeite waard vonden zich in hun veelal schaarse vrije tijd in te zetten om een bijdrage te leveren aan de oplossing van het huisvestings- en verzorgingsprobleem van buitenkerkelijke en andere bejaarden? In de gemeente Groningen waren naast het gemeentelijk verzorgingshuis (thans het Treslinghuis) en enkele particuliere inrichtingen alleen bejaardentehuizen opgericht door stichtingen op confessionele grondslag.

De initiatiefnemers formuleerden het als volgt.

De grote groep buitenkerkelijke en andere bejaarden, die geen opneming in een christelijk tehuis wensen, zijn op deze pensiontehuizen aangewezen. Opneming in het gemeentelijk verzorgingshuis of een particulier pensiontehuis wordt vaak niet gewenst en in een pensiontehuis op confessionele grondslag vinden zij veelal geen passend milieu. Ook bij het verkrijgen van een plaats ondervindt men moeilijkheden.

De initiatiefnemers, wijlen de heet H. Niezen, de heren G. Stellinga, Th. H. Boer en F.J. Stinissen kwamen in augustus 1956 bij elkaar.
Op 5 september 1956 vond de oprichtingsvergadering plaats. Het eerste bestuur bestond uit 15 leden waarvan thans nog zitting hebben mevrouw A.G. Erenstein – Aarts, de heren Th. H. Boer, G. Dijkhuizen, H. van Eck, P. Jongsma en de huidige voorzitter, de heer A. Scherphuis.

Dit bestuur was hun tijd reeds ver vooruit. Zij stelden vast, dat zij zich zouden beijveren de bewoners in de gelegenheid te stellen de lichamelijke en geestelijke verzorging deelachtig te worden die zij wensen.
Bij de besprekingen over het te bouwen tehuis werd als uitgangspunt genomen, dat het gebouw in- en uitwendig moest voldoen aan de hoogte eisen.
Het principe dat de bewoners een eigen huis krijgen met alle vrijheden welke zij in het maatschappelijke leven behoren te hebben moet voorop staan, zo werd vastgesteld.

Tot op de dag van vandaag komt men in de literatuur nog pleidooien tegen voor meer vrijheid voor de bewoners in bejaardentehuizen.

In hoog tempo werd gewerkt. In november 1962 konden de eerste bewoners worden opgenomen. Van de in 1962 en in het begin van 1963 opgenomen bewoners zijn er nu nog 46 aanwezig, waarvan 3 echtparen. Zij vormen de ereleden van het huis.
De thans langst in het huis verblijvende bewoner is de heer S.J. Lomars.
De heer Lomars is in het Heymanshuis de centrale figuur.
Hij is o.a. voorzitter van de bewonerscommissie en dirigent van de zangvereniging ”Zanglust”. Daarnaast ontplooit hij nog bijzonder veel andere aktiviteiten. Het is teveel om op te noemen. Zijn beminnelijke persoonlijkheid heeft hem gemaakt tot raadgever van vele bewoners.

Ook van de personeelsleden van het eerste uur zijn nog vier aanwezig. Zij mogen wel met name genoemd worden. Het zijn de dames H. Dijkstra, B. de Graaf, M. Niezen en M. Vos.
Hun trouw en zorgzaamheid heeft op een ieder die met hen in aanraking komt een diepe indruk gemaakt.

Bij een terugblik over de afgelopen 10 jaar ontkomt men er niet aan ook een aantal cijfers te noemen. Dan kan voor de lezer vermoeiend zijn. Daarom slechts enkele vergelijkende cijfers.
De gemiddelde leeftijd van de bewoners was in 1962/63 ruim 76 jaar en is thans 82. Een toename van 6 jaar.
De ziekenboeg stond in 1962/63 praktisch ongebruikt en is momenteel doorlopend bezet.
De personeelsbezetting bestond in 1962/63 gemiddeld uit 25 en thans 31. Een gevolg van de toename van de gemiddelde leeftijd en de daarmee gepaard gaande grotere verzorgingsbehoefte van de bewoners. De hogere gemiddelde leeftijd, waardoor vaak een grotere immobiliteit optreedt, leidt er toe dat meerdere aktiviteiten binnen het huis moeten plaatsvinden.
De toko en ruimte voor de kapper zijn daarvan een voorbeeld.
Zij dienen om de leefbaarheid in het huis te bevorderen.
De bewoners bepalen zelf de sfeer in huis. De leiding en het personeel kunnen hun bijdrage leveren en dat willen zij ook graag doen.
Een goede verstandhouding tussen de bewoners onderling, tussen personeelsleden onderling en tussen bewoners en personeel is van grote betekenis.
De in alle gemeenschappen voorkomende oneffenheden buiten beschouwing latende, mag gezegd worden dat er in het Heymanshuis een goede sfeer aanwezig is.
De vele aktiviteiten op het gebied van de recreatie binnen het huis, zoals het welfarewerk, biljarten, dammen, gymnastiek, kaartmiddagen, de jaarlijkse floralia en feestelijke ontspanningsavonden getuigen daarvan. Ook de bus- en boottochten vergroten het onderlinge saamhorigheidsgevoel.
De zangvereniging ” Zanglust” neemt in de aktiviteiten een belangrijk aandeel. Met Kerstdagen treden zij op en telkenjare geven zij een uitvoering. Het is bewonderingswaardig.
Het werk in de bibliotheek, waarvoor de bewoners zelf de boeken bijeenbrachten, is van grote betekenis voor de zelfwerkzaamheid van een aantal bewoners en voor het huis in het algemeen evenals het bezorgen van de post en de kranten.

In 10 jaar zijn er in het Heymanshuis 4 directies geweest, die weer vertrokken en bij tussenpozen ontbrak de directrice. Dit is geen gelukkig verschijnsel geweest. Toch kon steeds weer in de leiding worden voorzien.
Daarbij dient gedacht te worden aan de waarneemsters mevrouw H. Morks, mevrouw A.J. v.d. Meer – Noorland en mevrouw G.A. van Zanten – Postema.
Zonder iemand te kort te doen moge vooral de grote trouw en toewijding van mevrouw A.J. v.d. Meer – Noorland, die van 1 november 1966 – 1 november 1967 optrad als wnd. directrice, worden gememoreerd. Zij heeft in die periode met soms grote personeelsproblemen de zaak weten te klaren.
In de tweede helft van 1971 kon rustig worden uitgezien naar een ‘ideale’ directrice, omdat mevrouw van Zanten – Postema op voorbeeldige wijze de haar opgedragen taak heeft verricht.
Sinds 1 april 1971 heeft de huidige directrice Zr. Ph. Lansu steeds meer haar stempel gedrukt op de gang van zaken in het Heymanshuis. Het is een goede stempel. De wijze waarop zij de zaken heeft aangepakt heeft tot een aantal veranderingen in de goede zin des woords geleid.
Op een rustige en beheerste wijze doe zij haar werk. Zij heeft te kampen gehad met keukenproblemen en in die tijd was zij zelfs bereid om zelf de keuken in te gaan en het voedsel te bezorgen. Met grote waardering mag daarvan kennis worden gegeven. Uit gesprekken met de bewoners komt duidelijk naar voren, dat de tijd waarin uitgekeken is naar een ‘ideale’ directrice niet vergeefs is geweest.

In de afgelopen 10 jaar heeft het Heymanshuis reeds meer dan 230 bewoners gehuisvest. Dat is een bijzonder groot aantal. Het is met een zekere weemoed, dat dit aantal genoemd wordt, omdat het inhoud, dat er ruim 100 bewoners, vaak op hoge leeftijd, in 10 jaar zijn overleden.
Zoals reeds gememoreerd zijn er uit het pioniersjaar 1962/63 nog 46 bewoners in ons midden.
Er is dus alle aanleiding om het 10 jarig bestaan van en voor de bewoners op 7 november a.s. op een gepaste wijze te vieren. Het ziet er naar uit dat het een prachtige dag voor alle bewoners zal worden.

Bij het 10 jarig bestaan van het Heymanshuis mag een korte persoonsbeschrijving van de man waar de Stichting en het eerste huis van de Stichting naar genoemd is niet ontbreken.

• De heer Heymans werd geboren op 17 april 1857 te Ferwerd (Friesland)
• Hij promoveerde in de staatswetenschappen te Leiden in 1880.
• In 1881 promoveerde hij in de wijsbegeerte te Freiburg.
• Dr. Heymans was hoogleraar in de psychologie aan de Rijksuniversiteit te Groningen, van 1890 tot 1927.
• Toen Heymans benoemd werd was er nog geen psychologiestudie. De psychologie werd beschouwd als een onderdeel van de wijsbegeerte.
• In Heymans jeugd rezen hiertegen de eerste protesten en werd er gepleit voor de psychologie als een zelfstandige wetenschap.
• Men noemt Heymans wel de profeet van de eeuw van de psychologie.
• Hij woonde aan de Ubbo Emmiussingel.
• Vaak zag men deze man, fijn gebouwd, gekleed in een zwart pak met lange jaspanden en een puntbaardje met zijn collega Kapteyn (sterrekundige) langs de Hereweg naar Haren wandelen.
• Naar Heymans zijn genoemd: de Heymanslaan, het Heymanslyceum, de Heymanszaal in de Universiteit, Het Psychologisch Instituut Heymans, en tenslotte natuurlijk ons bejaardentehuis.
• De persoon Heymans verdwijnt geheel achter zijn werk. Hij wilde zelf zoveel mogelijk op de achtergrond blijven.

De Prof. Heymansstichting is in de afgelopen 10 jaar uitgegroeid tot een Stichting met 3 bejaardentehuizen en 1 verpleeghuis.
Het biedt plaats aan 453 bejaarden en 124 patiënten, met ongeveer 225 personeelsleden.
Er zal nog een verpleeghuis voor geestelijk gestoorde bejaarden met 150 of 180 bedden worden gebouwd.
De Stichting is zo groot geworden dat het bestuur de dagelijkse leiding heeft opgedragen aan een directie van de Stichting.
Met veel waardering mag men terugdenken aan het pionierswerk van de initiatiefnemers en hun opvolgers.
Het is bijzonder jammer, dat wijlen de heer H. Niezen, die op 8 maart 1963 het huis aanvaardde, het 10 jarig bestaan niet meer kan meemaken.
Hij bleef tot zijn overlijden op 2 maart 1972 lid van het bestuur.
In de loop der jaren heeft het opnamebeleid wel enige wijzigingen ondergaan.
De functie van het bejaardentehuis verandert.
Terecht wordt het bejaardentehuis steeds meer bestemd voor hen die in hun eigen woning niet die verzorging ontvangen, die zij nodig hebben.
Dit heeft uiteraard gevolgen ten aanzien van de personeelsbezetting en legt de Stichting als zodanig meer verantwoordelijkheid op.
Aan de leiding in het bejaardentehuis worden hoge eisen gesteld, omdat zij hun aandacht steeds meer moeten richten op de verzorgingsbehoefte van de bewoners.
Toch mag gezegd worden, dat het goed is om vooral de bejaarde mens, die verzorging nodig heeft, in het bejaardentehuis een plaats te bieden.
Daarbij moet tevens in het oog worden gehouden, dat ook de leefbaarheid (veelal voortkomende uit de zelfwerkzaamheid van de bewoners) in het huis zeer belangrijk is.
Samen met de directrice en de bewonerscontactcommissie zal daaraan ook in de komende jaren grote aandacht besteed moeten worden, opdat het ook in de toekomst goed wonen zal zijn in het Heymanshuis.