Lentis Magazine, 3-2023
Stolpersteine in de stoep voor het Hostel in Winschoten
Door Anne Helmus
Op de plek waar het Hostel (Beschermd Wonen) in Winschoten staat, stond gedurende de Tweede Wereldoorlog het huis van de joodse familie Frank. Deze familie werd zoals zoveel joden uit Winschoten vermoord in het vernietigingskamp Auschwitz in Polen. Op een bewolkte dag in september jongstleden vond er in de Engelsestraat voor het Hostel een bijzondere herdenking plaats. Er zijn veel mensen op af gekomen, er is ontroerende muziek en zang en aan het eind van de bijeenkomst zullen de Stolpersteine worden onthuld.
‘Ik Eppe Bodde, ben van 1948 en heb de oorlog niet meegemaakt. Toch draag ik de geschiedenis van de deportatie van de familie Frank met me mee. Dat is niet zonder reden want de familie Frank waren de overburen van mijn ouders en hun lot grijpt me aan. Het is het dramatische verhaal over het dilemma waarvoor mijn ouders zich tijdens de bezetting zagen gesteld. Mijn vader Eppe Bodde was koopman van beroep en in 1937 was hij drieëntwintig jaar oud. Hij trouwt dat jaar met de twintigjarige Grietje Hemmes uit Oude Pekela. De twee gingen wonen in het achterhuis van een woning aan de Engelsestraat in Weverhörn, een levendige volksbuurt in Winschoten waar nogal wat joden woonden. Waaronder Jakob Meijer, de latere schrijver en dichter Saul van Messel, vader van presentator en schrijver Ischa Meijer. En zo waren er ook die Joodse overburen Jacob Frank, zijn vrouw Herta, hun dochter Minna en zoontje Izak. Mijn ouders kwamen bij de familie Frank over de vloer, vooral met sjabbat verrichtte mijn moeder werkzaamheden voor hen, zoals het ontsteken van vuur wat voor de joden verboden was op die dag.’
‘Tussen augustus 1942 en de eerste maanden van 1943 worden vrijwel alle ruim 500 Joodse inwoners opgepakt en naar het Drentse kamp Westerbork overgebracht. Zo ook de familie Frank, de overburen van mijn ouders. Het is kort daarvoor, dat aan mijn moeder gevraagd wordt om hun zesjarige dochtertje Minna in huis te nemen om deportatie te voorkomen. Mijn moeder was een sterke vrouw, ze groeide op in Oude Pekela als dochter van een stoker op een strokartonfabriek. Het communistisch verzet was er hevig. Ze was onverschrokken en wilde het kind graag in huis nemen en het paste qua leeftijd goed tussen haar twee zoons. Maar mijn vader durfde dat niet aan. Mede, bleek later, door het feit dat er onderduikers in het voorhuis zaten, wat mijn moeder niet wist. Bang voor represailles bij het ontdekken van het joodse meisje. Die achteraf vérstrekkende beslissing om het niet te doen heeft mijn moeder nooit meer losgelaten. Ze zei er nooit veel over, wilde er niet over praten. Ze vertelde me ooit dat ze er vaak over droomde en dan wakker werd en dan de klompjes van de kinderen meende te horen die zich moesten melden voor het vertrek naar kamp Westerbork.’
Vorig jaar is Eppe samen met een paar andere initiatiefnemers van deze herdenking naar het namenmonument in Amsterdam geweest en ze vonden daar ook de namen van de familie Frank. ‘We wilden dit verhaal een blijvend slot bezorgen. We kregen toestemming van de gemeente Oldambt om vier Stolpersteine te mogen plaatsen. Op die vier Stolpersteine (struikelstenen) staat de naam, geboortedatum, deportatie- en overlijdensdatum.
Het is een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Over heel Europa verspreid liggen deze monumenten voor de slachtoffers van het nationaalsocialisme. De juiste plek voor de Stolpersteine is hier het trottoir ter hoogte van Engelsestraat 39, waar voorheen de inmiddels afgebroken woning van de familie Frank heeft gestaan. Vervolgens worden de stenen onthuld door met een veger het zand waar de stenen mee waren afgedekt, te verwijderen.
Het muziekensemble speelt onder andere muziek van de film Schindler’s List en Eppe Bodde, ook een bekende zanger, zingt een lied van Schubert.
Tijdens de herdenking wordt er in het huis dat er nu staat, het Hostel, af en toe een gordijn opzij geschoven en kijkt een van de bewoners van de BW nieuwsgierig naar wat er op straat voor hun deur allemaal plaatsvindt.
Zelf denk ik nog even na over het verhaal van Eppe Bodde en hoe hij met het verdriet en schuldgevoel van zijn moeder is omgegaan. Misschien wil hij door middel van de herdenking van vanmiddag het schuldgevoel van zijn moeder postuum inlossen?
Eppe Bodde
